Słuch to ważny czynnik w rozwoju dziecka
Mózg małego dziecka nieustannie poznaje i uczy się otaczającego świata. A jednym z najważniejszych źródeł informacji na kluczowych etapach rozwoju dziecka jest dźwięk.
Słuch ma fundamentalne znaczenie dla rozwoju mowy i języka
Słuch umożliwia nam rozmawianie, wyrażanie potrzeb i pragnień, nawiązywanie kontaktu z innymi – odkrywanie mocy komunikacji. Stanowi podstawę wczesnej więzi między noworodkiem a jego rodzicami.
Dzieci zaczynają rozwijać język od chwili narodzin. Nieustannie słuchają – na długo zanim nauczą się mówić. Ich mózg uczy się rozpoznawać i rozumieć dźwięki. Zaczynają odróżniać głos matki i rozpoznawać, co oznaczają określone dźwięki w otoczeniu.
Wczesne wykrycie ubytku słuchu jest ważne
Jeśli dziecko ma ubytek słuchu, wzrasta ryzyko opóźnień w rozwoju mowy i języka. Dlatego im wcześniej wykryje się ubytek słuchu u dziecka i zacznie działać, tym większe będą możliwości rozwoju językowego dziecka. Dzięki współczesnej technice dzieci z ubytkiem słuchu mogą mieć dopasowane aparaty słuchowe wkrótce po urodzeniu.
Co się dzieje, gdy dziecko ma ubytek słuchu
- Dziecko nie odbiera dźwięków mowy i otoczenia w pełni.
- Do mózgu dziecka docierają tylko niektóre części dźwięków mowy.
- Mózg dziecka musi pracować ciężej.
- Dźwięki mowy, które dziecko słyszy, mogą być zniekształcone.
- Hałas utrudnia dziecku komunikację.
- Wiele cichych dźwięków, takich jak odgłosy kroków, odległe głosy i dźwięki natury, może być dla dziecka niedostępnych.
- Nadążanie za rozmową wymaga od dziecka więcej wysiłku.
Zwiększenie „bańki słuchowej"
Słuch obejmuje zdolność rozróżniania głośności i wysokości dźwięku. A także zdolność słyszenia dźwięków dochodzących z oddalonego źródła. Na przykład kiedy słuchamy kogoś, kto nie znajduje się blisko, jest w innym pomieszczeniu. Ten obszar, wyznaczony przez maksymalną odległość od źródła, z której jesteśmy w stanie słyszeć dźwięk, można określić jako „bańkę słuchową"1. U dziecka z ubytkiem słuchu bańka będzie mniejsza niż u dziecka z prawidłowym słuchem.
Aparaty słuchowe zwiększą rozmiar „bańki słuchowej” dziecka. Nosząc aparaty słuchowe przez cały dzień, dziecko ma szansę zoptymalizować dostęp do dźwięków, co ma kluczowe znaczenie dla jego ogólnego rozwoju.
Jak pomóc dziecku komunikować się
Komunikujemy się nie tylko za pomocą słów. Znaczenie ma też mimika, gesty, postawa... Mowa ciała może pomóc lepiej rozumieć siebie nawzajem.
Przedstawione niżej podstawowe sposoby wsparcia komunikacji mogą ułatwić porozumiewanie się z dzieckiem. Najlepiej wypróbować każdy z nich osobno.
Przydatne nawyki komunikacyjne
1. Gdy mówisz, zawsze zwracaj się twarzą do dziecka; najlepiej zbliż się na odległość 1-2 metrów.
2. Staraj się, by Twoja twarz była widoczna i dobrze oświetlona, kiedy mówisz; dziecku będzie łatwiej obserwować mimikę i czytać z ruchu warg.
3. Nie mów podczas jedzenia. Gdy przeżuwasz, dziecku trudniej zrozumieć, co mówisz, i właściwie nie może czytać z ruchu warg.
4. Gdy mówisz, nie zasłaniaj ust ani nie opieraj twarzy na dłoni.
5. Mów wyraźnie, w normalnym tempie; nie musisz podnosić głosu.
6. Jeżeli dziecko nie rozumie, co mówisz, spróbuj użyć innych słów, zamiast powtarzać to samo.
7. Staraj się unikać hałasów otoczenia w czasie rozmowy z dzieckiem. Wyłącz telewizor lub podobne urządzenia; zamknij okno, jeśli na zewnątrz jest głośno.
8. Jeżeli nie da się wyeliminować hałasu otoczenia, przysuń się do dziecka, by mogło lepiej słyszeć Twój głos, albo znajdź cichsze miejsce do rozmowy.
Dodatkowe techniki ułatwiające dzieciom komunikację
Czytanie z ruchu warg
Czytanie z ruchu warg ułatwia rozumienie mowy, ponieważ układ ust wskazuje sposób, w jaki artykułujemy różne słowa. To ułatwia odróżnianie słów, które brzmią podobnie, np. „pas” i „las”. Zatem patrzenie na usta może pomagać dzieciom z ubytkiem słuchu rozumieć mowę.
Fonogesty
Fonogesty również mogą wspomagać rozumienie mowy w języku mówionym, ułatwiając przyswajanie języka i rozwój mowy u dziecka. Aby korzystać z tej techniki, należy najpierw dowiedzieć się, gdzie w jamie ustnej powstają poszczególne dźwięki. Następnie trzeba nauczyć się łączyć te dźwięki z określonymi gestami dłoni.
Opanowanie tej techniki wymaga specjalnego szkolenia.
Język migowy
Dzieci z głębokim ubytkiem słuchu lub niesłyszące mogą używać języka migowego. Aby opanować język migowy, wszyscy, zarówno dziecko, jak i rodzina, muszą się aktywnie zaangażować. Porozmawiaj z protetykiem słuchu lub audiologiem dziecka o tym, które techniki komunikacji są najlepsze w Waszej sytuacji; porozmawiaj też z innymi rodzicami, nauczycielami oraz z dorosłymi z ubytkiem słuchu.
Metoda Clear Speech
Metoda Clear Speech wymaga mówienia w specjalny sposób. Pokazuje, jak precyzyjnie wymawiać każde słowo i zdanie – bez „połykania” końcówek wyrazów. Nakazuje też oddzielać wyraźnymi przerwami frazy i zdania. Stosując tę metodę, zauważysz, że mówisz wolniej, a Twój głos staje się głośniejszy. Wykorzystując pełniejszy zakres głosu i akcentując kluczowe słowa, sprawisz, że głos będzie żywszy, bardziej energiczny.
Odniesienia
1 Karen L. Anderson, PhD, 2002